Louis, avant il a épousé Clémence, a ordonné d’étrangler Marguerite.

Ludwik, zanim ożenił się z Klemencją, nakazał udusić Małgorzatę.

na podstawie « La reine étranglée », « Les Rois Maudits », Maurice Druon

No i wracamy do króla Ludwika X Kłótliwego, który zniósł niewolnictwo, pomógł trochę chłopom w ich niedoli, zaprosił z powrotem Żydów do Francji, po tym jak jego ojciec ich wygonił, i w ogóle  nie byłby wcale takim złym władcą, gdyby nie to, że kazał udusić swoją żonę, bo chciał się ożenić z inną. Rozwód był w tych czasach uznawany za faux pas.

W pierwszym okresie warunkowym wyglądałoby to tak:

Si Louis veut épouser Clémence, il ordonnera d’étrangler Marguerite.

Jeśli Ludwik zechce ożenić się z Klemencją, nakaże udusić Małgorzatę.

A w trzecim:

Si Louis avait voulu épouser Clémence, d’abord il aurait ordonné d’étrangler Marguerite.

Gdyby Ludwik chciał ożenić się z Klemencją, wpierw nakazałby udusić Małgorzatę.

ordonner = kazać, nakazać, rozkazywać, ale również porządkować, organizować w szereg; pochodzi od łacińskiego ōrdināre, a na jego ortografię wpłynął czasownik donner (= dawać) poprzez zwrot donner un ordre = dawać rozkaz. Aby nakazać zrobienie czegoś, używamy ordonner de [verbe]. Aby nakazać jakąś rzecz, po prostu ordonner [nom].

L’ordre, z przedimkiem określonym le, oznacza porządek. Stąd od łacińskiego ōrdinārius = uporządkowany wziął się ordinaire = zwyczajny. Jeśli stoisz w szeregu i się nie wychylasz, to nikt Cię nie uzna za nic specjalnego.

Kilka lat temu kupiłem na Amazonie niewielką książeczkę: « Old French, a Concise Handbook » autorstwa Elsabe Einhorn. No wiecie, starofrancuski, czyli średniowiecze, rycerze, pieśń o Rolandzie, te sprawy.  Zaraz jak tylko do mnie dotarła otworzyłem ją na losowej stronie i mój wzrok padł na następujące zdanie (a był to rozdział o zaimkach osobowych):

« Ostez vostre lion, beau sire! » (Yv. 5676)

Co znaczy tyle co « Zabierz swego lwa… », lub – bardziej poetycko – « Usuńże swego lwa, piękny panie! ». Jak poetycko by jednak nie tłumaczyć, lew tam na pewno jest i podmiot liryczny wyraża w imperatifie swe pragnienie, by ktoś tegoż lwa wreszcie stamtąd zabrał. #cocirycesze #jenesaisquoi

Otóż, w XII wieku we Francji żył Chrétien de Troyes, pisarz/poeta znany z opowieści o rycerzach Okrągłego Stołu. W średniowieczu przygody rycerzy Okrągłego Stołu – czy też szerzej:  mity arturiańskie – to był taki odpowiednik dzisiejszego uniwersum Marvela. Kto tylko czuł się na siłach, tworzył postać jakiegoś niesamowitego rycerza, który miewał przygody, dokonywał niezwykłych czynów i zawracał w głowach księżniczkom, a od czasu do czasu spotykał się z innymi rycerzami na dworze króla Artura, by się tym wszystkim pochwalić.

Chrétien de Troyes wymyślił co najmniej dwóch takich rycerzy: Lancelota, którego nikomu nie trzeba przedstawiać, oraz Yvaina.

Yvain, podczas jednej ze swoich przygód, ratuje życie lwu i od tego czasu ów lew towarzyszy mu w kolejnych przygodach. Jakiś czas później obaj trafiają do zamku terroryzowanego przez złego olbrzyma. Walczą z nim i pokonują, a olbrzym, w pierwszych słowach swojej przedśmiertnej przemowy, która zajmuje ładną stronę tekstu, prosi Yvaina, by ten zabrał swego lwa i pozwolił mu – olbrzymowi – mówić.

Oster, współcześnie ôter = zabrać, lub usunąć . Accent circonflexe w języku francuskim często oznacza, że dawniej po samogłosce znajdowało się s, które następnie zostało zjedzone. Język francuski ma długą tradycję zjadania swoich głosek . Zresztą, samo starofrancuskie oster zjadło b z łacińskiego obstāre, oznaczającego « stać czemuś na drodze » (stąd un obstacle = przeszkoda).
Ôter odmienia się doskonale regularnie, więc na koniec, dla lepszego zapamiętania, podrzucę tylko jedno jeszcze zdanie, wykorzystujące ten czasownik:

Après la dernière fête, les parents de Marcel lui ont puni en ôtant sa Playstation.

Po ostatniej imprezie rodzice Marcela ukarali go, zabierając mu Playstation.