S’ils n’ont pas de pain, qu’ils mangent de la brioche!
Skoro nie mają chleba, niech jedzą brioszkę!

Słowa, które zgodnie z fake newsami wypowiedziała Maria Antonina, żona Ludwika XVI, na wieść o głodzie panującym wśród francuskiej biedoty. Miałyby one wskazywać albo na cynizm i okropne poczucie humoru królowej, albo na jej kompletne niezrozumienie, jak działa świat. Tak naprawdę jednak Maria Antonina nic takiego nie powiedziała. Ze szczegółami opisują to w swojej notce Historyczne Bzdury, za co serdecznie im dziękuję 🙂

No dobra. Skoro Historyczne Bzdury zajęły się częścią historyczną, ja mogę skupić się na słówkach.

Język francuski nie ułatwia nam tu życia: qu’ils mangent to nie proste żeby jedli w indicativie, tylko niech jedzą w subjonctivie. manger w 3l. mn. odmienia się tak samo w obu trybach. Natomiast de la brioche nie oznacza, że chodzi o jakąś konkretną brioszkę, tylko… o pewną konkretną, ale jednak dowolną brioszkę z wszelkich możliwych brioszek we wszechświecie 🙂 Podobnie j’ai de la fièvre = mam gorączkę; nie jakąś konkretną gorączkę, ale jednak używamy « la ». Inny przykład: slogan « Chleba i igrzysk! » – oryginalnie łac. « panem et circenses! » rzymskiego poety Juwenalisa – tłumaczymy na fr. jako « Du pain et des jeux! », mimo iż na pewno nie chodzi nam o jakiś konkretny kawałek chleba, ani te konkretne zabawy i żadne inne. Rodzajniki to ostatni krąg piekła. (Przy okazji, jeśli do tej pory nie wiedzieliście skąd się wzięło Panem w Igrzyskach Śmierci, to już wiecie).

brioche (f) = rodzaj maślano-jajecznej, bardzo delikatnej bułeczki. Można ją piec również w postaci większego chleba i wtedy rozpada się i kruszy jak ostatnie nieszczęście. Słowo brioche pochodzi z normandzkiego brier (= łamać; ang. to break) z końcówką -oche, używaną czasami w potocznym fr. do tworzenia nowych słów o znaczeniu z lekka bardziej wulgarnym niż oryginał (np. facile = łatwy; fastoche (f) = łatwizna). Współcześnie w fr. funkcjonują czasowniki pokrewne:

broyer = rozdrabniać, rozcierać, miażdżyć.

briser = rozbijać, tłuc; ale też przerywać (w tym znaczeniu jest to synonim rompre). briser la révolte = tłumić powstanie, briser le silence = przerywać ciszę, briser le cœur de qn = łamać komuś serce.

Przepis na brioszkę: