« Ognie Guédelonu » wróciły 🙂 Jeśli jeszcze nie wiecie: Guédelon to współczesny zamek, budowany od 21 lat według planu z XIII wieku i za pomocą technologii z XIII wieku. Znajduje się w Treigny, niedaleko Orleanu i jest otwarty dla turystów. Jest to prawdopodobnie największy na świecie eksperyment archeologiczny: dzięki wykorzystaniu średniowiecznych technik do budowy średniowiecznego zamku jesteśmy w stanie przetestować nasze teorie na temat życia w tych czasach i lepiej zrozumieć ich realia.

« Ognie Guédelonu » to seria krótkich filmów na YouTube, w których ekipa budowlana Guédelonu opowiada o swojej pracy. Pierwszy sezon powstał rok temu i cieszył się tak wielkim zainteresowaniem, że postanowiono stworzyć kolejny. W pierwszym odcinku nowej serii Yohann i Jean-Michel szukają odpowiedniego drzewa do ścięcia na krokwie dla dachu wieży zamkowej. Musi być to prosty, ale niezbyt gruby dąb. W średniowieczu nie znano współczesnych technik gięcia drewna, dlatego starano się odszukać w lesie drzewa jak najbardziej pasujące do wymagań: proste, wygięte, grube, cienkie, itd.

Poniżej zamieszczam fragment ich rozmowy z momentu, gdy znajdują odpowiednie drzewo, dokładnie od czwartej minuty filmu.

– Je pense que celui-ci, il va être le bon.
– Ah, il conviendrait?
– Ah, oui.
– On sait à quel âge, il peut avoir?
– Ah, non. On peut le savoir une fois qu’on le coupera.
– … en regardant les…
– … les cernes de croissance. Les cernes de croissances nous donnent l’âge de l’arbre.
– Il est beau celui-là.
– … par contre, comme indication, on peut avoir le lieu où il va tomber – là!
– Il va tomber par là?
– Oui, tout à fait.
– Mais comment tu peux le savoir?
– Avec la mousse.
– La mousse?
– Oui. La mousse est toujours à l’opposé de l’effet penché de l’arbre. Un arbre qui penche dans ce sens ça, la mousse sera derrière.
– C’est le… la pluie, c’est ça?
– La pluie en fait, il va pousser les lichens le long du tronc.
– Alors, donc, la mousse n’est pas forcément au nord?
– Ah, non, pas de tout. Elle peut être à l’est, au sud, à l’ouest… de tous les côtés.
– D’accord. Donc, eh, il faut pas la chercher quand on se perd dans la forêt.
– Ah, non. Tu risques de tourner en rond et rond.

I tłumaczenie na polski:

– Myślę, że ten tutaj będzie dobry.
– Aha, będzie pasował?
– Tak, tak.
– Czy wiemy ile ma lat?
– Nie, nie. Tego dowiemy się dopiero po ścięciu.
– … patrząc na…
– … słoje roczne. Słoje roczne powiedzą nam, ile lat ma drzewo.
– Jest bardzo ładny.
– Ale mamy za to jak powiedzieć w którą stronę upadnie – tam!
– Upadnie w tamtą stronę?
– Tak, na pewno.
– Ale skąd możesz to wiedzieć?
– Dzięki mchom.
– Mchom?
– Tak. Mech zawsze rośnie po przeciwnej stronie niż ta, w którą pochyla się drzewo. Drzewo pochyla się w tamtą stronę, a mech rośnie z tyłu.
– To… przez deszcz, czy tak?
– Deszcz spływa tędy i ciągnie porosty w górę pnia.
– A więc mech nie musi być po północnej stronie?
– Nie, nie, wcale nie. Może być po wschodniej, południowej, zachodniej… Ze wszystkich stron.
– Jasne. A więc nie ma co go szukać, jeśli zgubimy się w lesie.
– Nie, nie. Może się to skończyć tak, że będziesz się kręcił w kółko.

pencher = przechylać, pochylać (np. głowę; il a penché sa tête); se pencher = przechylać się; être penché = być pochylonym; ale również pencher pour qch = przychylać się do czegoś (np. opinii). pencher sur qch = pochylać się nad czymś (dosł., ale również nad problemem). faire pencher la balance = przechylić szalę.

W powyższej konwersacji Jean-Michel używa dość niezwykłego sformułowania l’effet penché de l’arbre. Długo nie mogłem tego rozszyfrować, aż w końcu musiałem poprosić o pomoc znajomego native speakera 😀 Ja bym zapewne powiedział po prostu la côté à laquelle l’arbre penche.

pencher pochodzi od łac. pendere (= wisieć), od którego pochodzi też pendule (f) = wahadło (ang. pendulum), oraz pendule (m) = zegar z wahadłem (tak, różnią się tylko rodzajnikiem).
Innym słowem z tego samego rdzenia jest pente (f) = zbocze, pochyłość, ale również spadek w znaczeniu matematycznym, lub geograficznym (nie spadek po dziadku). une pente douce = delikatna pochyłość; une pente raide = strome zbocze; la pente glissante des mesonges = spirala kłamstw.