Es hatte ein Mann einen Esel,
der schon lange Jahre die Säcke unverdrossen zur Mühle getragen hatte,
dessen Kräfte aber nun zu Ende gingen,
so daß er zur Arbeit immer untauglicher ward.

Był sobie raz człowiek, który miał osła,
który już wiele lat niezmordowanie nosił był worki do młyna,
ale teraz jego siły go opuściły
tak, że coraz mniej nadawał się do pracy.

Na pewno znacie bajki braci Grimm. Na początku XIX wieku Jakob i Wilhelm Grimm podróżowali po Niemczech, zbierając i redagując ludowe opowieści o czarach, wiedźmach, księżniczkach, mówiących zwierzętach i przeklętych królach i rycerzach sprzed wieków. Pierwszy zbiór baśni (Kinder- und Hausmärchen) ukazał się w 1812 roku i wywołał zgorszenie wśród czytelników. Mimo iż, zgodnie z nazwą, miały to być bajki dla dzieci, opowieści pełne były przemocy i ledwo tylko zaowalowanych sugestii seksualnych. Kultura niemieckich wsi okazała się być dużo bardziej permisywna i bezpośrednia, niż pełna sztucznych reguł i wstydu kultura mieszczan, którzy po raz pierwszy w życiu spotkali się ze starymi wiejskimi baśniami. Kolejne wydania, oraz następne tomy, pełne nowych bajek, były już dużo ostrożniej redagowane.

Jedną z najpopularniejszych bajek braci Grimm jest opowieść o ośle, który ucieka od swojego właściciela, gdy ten planuje go zabić, i decyduje się na podróż do Bremy, gdzie chce zostać muzykantem, co najwyraźniej w świecie bajki jest całkiem racjonalną ścieżką kariery dla osła. Po drodze osioł natyka się na inne zwierzęta, również źle potraktowane przez swoich właścicieli: psa, kota i koguta. Razem docierają do domu w lesie, gdzie wspólnymi siłami udaje im się przegonić rozbójników i zostają już tam na zawsze. Wygląda więc na to, że w bajce o muzykantach z Bremy, nie ma ani muzykantów, ani Bremy. Mimo tej jakże rozczarowującej kulminacji, spróbujmy rozłożyć na części pierwsze zdanie bajki i nauczyć się czegoś.

Es hatte ein Mann einen Esel
Był sobie raz człowiek, który miał osła

hatte = 3 os. l. poj. Präteritum od haben (= mieć). Zazwyczaj Präteritum, czas przeszły prosty, zastępuje Perfekt tylko w literaturze, ale na es hatte możemy natknąć się również na co dzień. Jest to jedna z konstrukcji, których możemy użyć do rozpoczęcia wypowiedzi.
es hatte [nominativ] [accusativ] = był sobie [mianownik], który miał [biernik] »
podobnie jak:
es war… = był sobie raz…
W czasie teraźniejszym w ten sposób korzystamy z es gibt = « tu/tam [coś] jest« , « znajduje się« .

Esel (m) = osioł (również w przenośni)

der schon lange Jahre die Säcke unverdrossen zur Mühle getragen hatte
który przez wiele lat niezmordowanie nosił był worki do młyna

schon = już, w końcu. W złożeniu z innymi wyrazami zmienia się z lekka znaczenie:
schon deshalb = choćby dlatego
schon lange Jahre = przez długie lata / przez wiele lat
was macht das schon? = jakie to ma znaczenie?
es wird schon klappen! = to się musi udać!

klappen = zamykać, składać; ale również udać się

Sack (m; pl. Säcke) = worek; ale potocznie również gość (np. w karczmie)
der fauler Sack = kawał lenia

faul = leniwy; zepsuty (o jedzeniu), zbutwiały; z tego same rdzenia pochodzi ang. foul

unverdrossen = niezmordowany, niestrudzony; od sich verdrießen = zasmucać się.
verdrießlich = markotny, ponury, smutny
verdrossen = w złym humorze, niechętny, marudny

Ich repariere diesen Fehler unverdrossen seit der letzten Woche = Naprawiam ten błąd niezmordowanie od zeszłego tygodnia.

Mühle (f) = młyn

tragen = nieść. W zdaniu « Der Esel … die Säcke getragen hatte », getragen hatte jest w czasie zaprzeszłym, Plusquamperfekt. Osioł nosił był worki przed czasami, o których jest ta opowieść. Teraz już nie nosi, bo się zestarzał.

dessen Kräfte aber nun zu Ende gingen
ale teraz jego siły go opuściły

dessen = tego, którego, jego.
mein Onkel dessen Haus… = mój wujek, którego dom…
ich bin mir dessen bewusst = jestem tego świadom

bewusst = świadomy
bewusstlos = nieprzytomny, nieświadomy
bewusst machen = uświadamiać sobie
Bewusstlosigkeit (f) = utrata przytomności
Bewusstsein (n) = przytomność

Der Freund, mit dessen Hilfe ich das Auto repariert habe = Przyjaciel, z którego pomocą naprawiłem samochód
Der Nachbar, dessen Hund so oft bellt = sąsiad, którego pies tak dużo szczeka

bellen = szczekać; z tego samego rdzenia, co ang. to bellow.

Kraft (f, pl. Kräfte) = siła, moc; działanie (o leku)
mit alles Kraft = z całej siły
in Kraft sein = obowiązywać (dosł. być w mocy)
außer Kraft sein = nie obowiązywać (dosł. być poza mocą)
in Kraft treten = wchodzić w życie (o rozporządzeniu)

treten = kopać; naciskać; nadepnąć

nun = teraz (synonim jetzt)
aber nun = ale teraz
(sie) gingen = 3 os. l. mn. Präteritum od gehen (= iść)

so daß er zur Arbeit immer untauglicher ward
tak, że coraz mniej nadawał się do pracy

so daß = tak, że
immer = zawsze; ale czasem w zestawieniu z innymi słowami zmienia znaczenie:
immer noch = wciąż jeszcze
immerhin = bądź co bądź
immerzu = bezustannie

tauglich = odpowiedni, nadający się; od taugen = nadawać się
immer untauglischer = coraz mniej nadający się; immer w tym wypadku wskazuje na długotrwały proces.
ward = archaiczna forma Präteritum od werden (= stawać się). Obecnie powiedzielibyśmy er wurde, a tak naprawdę to użylibyśmy Perfekt, er ist geworden.

I to na dzisiaj tyle. Bajkę « Muzykanci z Bremy » możecie przeczytać na portalu www.grimmstories.com: tutaj po niemiecku, a tutaj po polsku.